Το διαδίκτυο και τα social media έχουν αλλάξει εντελώς τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και αλληλεπιδρούμε με τους άλλους. Μέσω των διαδικτυακών μέσων πλέον δημιουργούμε φιλίες, κάνουμε αιτήσεις για δουλειά, αναζητούμε να βρούμε την αγάπη, την αναγνώριση και την αποδοχή.
Τα τελευταία χρόνια οι πλατφόρμες των social media είναι εξαιρετικά δημοφιλείς, ενώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο. Υπολογίζεται ότι >55% των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο χρησιμοποιούν αυτές τις πλατφόρμες.
Ωστόσο, οι επιστήμονες έχουν τα τελευταία χρόνια διαπιστώσει ότι η χρήση αυτών των μέσων έχει αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους άλλους, φέρνοντας μια μετακίνηση της κοινωνικής διάδρασης από τον πραγματικό κόσμο, στον εικονικό κόσμο του διαδικτύου. Μία τέτοια αλλαγή δεν μπορεί παρά να έχει τόσο ψυχολογικές όσο και κοινωνικές συνέπειες.
Καθώς μόνο το Facebook χρησιμοποιείται σήμερα από περισσότερα από 3,5 δισεκατομμύρια χρήστες σε παγκόσμιο επίπεδο, πολλές έρευνες έχουν εστιάσει στην επίδραση του συγκεκριμένου μέσου κοινωνικής δικτύωσης, εξετάζοντας κυρίως τις εξαρτήσεις, τα φαινόμενα απόσυρσης και τα ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση του. Τα ίδια πλέον περίπου ισχύουν και για τα υπόλοιπα κοινωνικά μέσα δικτύωσης όπως το Instagram, το Tik Tok, το You Tube, Twitter, Pinterest κλπ.
Όπως όλα αυτά τα μέσα επιδρούν στην ψυχική μας υγεία κι ευεξία, επιδρούν και στην κοινωνία. Συμβάλλουν στη διακίνηση πληροφοριών, δίνουν στις επιχειρήσεις ένα σύγχρονο και γρήγορο κανάλι επικοινωνίας με τους πελάτες τους, αλλά από την άλλη συμβάλλουν και στη διασπορά της παραπληροφόρησης.
Όπως με τα περισσότερα πράγματα στη ζωή ωστόσο, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι άσπρο-μαύρο. Όλα έχουν να κάνουν με το πώς τα χρησιμοποιούμε.
Πώς επηρεάζουν τις σχέσεις και τις κοινωνικές δεξιότητες
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έφεραν επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με τους ανθρώπους γύρω μας.
Σήμερα μπορούμε να παραμείνουμε σε επαφή με τους φίλους και την οικογένειά μας ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται, 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.
Συγκριτικά με την εποχή προ των social media, μπορούμε να κάνουμε «φιλίες» με πολύ περισσότερους ανθρώπους μέσα από τις on-line κοινότητες. Ωστόσο, η ποσότητα δεν σημαίνει πάντα και ποιότητα!
Κάποιοι ερευνητές έχουν επισημάνει ότι μία εμμονή / εξάρτηση με τον ψηφιακό κόσμο περιορίζει τις πιθανότητές μας να αναπτύξουμε υγιείς σχέσεις στην πραγματική μας ζωή. Συμβάλει στο να έχουμε διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας και άτομα, όχι μόνο νεαρής ηλικίας, να κυνηγάνε μία εικονική πραγματικότητα / ψεύτικη που δεν θα την «πιάνουν» ποτέ και να επηρεάζεται πολύ αρνητικά η ψυχική τους υγεία.
Στον κυβερνοχώρο δεν υπάρχουν στοιχεία όπως η αμεσότητα ο πραγματικός τόνος της φωνής, η αυθεντική έκφραση του προσώπου, η στάση του σώματος που στην πραγματική επαφή είναι σημαντικά για την καλή επικοινωνία με τους άλλους. Όλα είναι πιο στημένα.
Κατάθλιψη και άγχος
Οι πολλές ώρες ενασχόλησης με τα social media συνδέονται με συμπτωματολογία άγχους και κατάθλιψης. Ωστόσο, τα σχετικά δεδομένα είναι περιορισμένα και αντιφατικά.
Άλλες μελέτες δεν έχουν αποδείξει καμία συσχέτιση μεταξύ του χρόνου που ξοδεύει κανείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και της κατάθλιψης, κάτι που υποδεικνύει ότι και άλλοι παράγοντες μπορεί να παίζουν ρόλο στην πρόκληση άγχους και κατάθλιψης, μετά τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Για παράδειγμα, το πώς αισθάνονται ορισμένα άτομα όταν χρησιμοποιούν τα social media, η εξάρτηση από τη χρήση των μέσων και η έλλειψη ύπνου εξαιτίας αυτής μπορεί να σχετίζονται με την εμφάνιση άγχους και κατάθλιψης.
Επίδραση στην ποιότητα του ύπνου
Αν και συχνά έχουμε την αίσθηση ότι η πλοήγηση στο διαδίκτυο και κυρίως στα social media προτού κοιμηθούμε μας βοηθάει να χαλαρώσουμε και να ξεκουραστούμε, έρευνες δείχνουν ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επεμβαίνουν ειδικά στην ποιότητα του ύπνου, ειδικά όταν αυτή η χρήση γίνεται 30 λεπτά πριν την κατάκλιση.
Αυτό συνδέεται τόσο με τη συναισθηματική ή σωματική αφύπνιση που μπορεί να προκαλέσει ο διαδραστικός χαρακτήρας του μέσου όπως παραδείγματος χάρη μία έντονη συζήτηση στο Twitter, όσο και με το μπλε φως που εκπέμπουν οι οθόνες το οποίο επιδρά στην έκκριση μελατονίνης (της ορμόνης που είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση του κύκλου ύπνου αφύπνισης, η οποία προετοιμάζει το σώμα μας για τον ύπνο).
Έφηβοι και σπουδαστές
Η ανωνυμία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φέρνει νέες προκλήσεις για τους εφήβους και τους νεαρούς ενήλικες.
Παρά το γεγονός ότι τους προσφέρει περισσότερες δυνατότητες διάδρασης και επικοινωνίας, αλλά και κοινωνικοποίησης και ανάπτυξης της ατομικής τους ταυτότητας, τους καθιστά ευάλωτους σε κυβερνοαπειλές, όπως το διαδικτυακό bullying, ο κυβερνο-ρατσισμός, το sexting, o συναισθηματικός εκβιασμός, κ.ά.
Παρουσιάζονται συχνά φαινόμενα που έχουν άμεση σχέση με την εμφάνιση κατάθλιψης, αυτοκτονικών τάσεων, άγχους, επιθετικότητας, χρήσης ουσιών, μοναξιάς και μειωμένης ικανοποίησης από τη ζωή σε αυτές τις ηλικίες.
Τα υψηλά ποσοστά άγχους, κατάθλιψης και αυτοκτονιών στις νεαρές ηλικίες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εγείρει ερωτήματα για την επίδραση της τεχνολογίας στην ευημερία των νεαρών ανθρώπων.
Eπιδράσεις στην αυτοεικόνα και στην αυτοεκτίμηση
Η έκθεση στις εικόνες και στις ζωές άλλων μπορούν αναπόφευκτα να μας βάλουν σε μια διαδικασία σύγκρισης με τους άλλους, επιδρώντας στον τρόπο που αισθανόμαστε για τον εαυτό μας.
Πολλές είναι οι μελέτες που έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των social media, της έκθεσης σε μη ρεαλιστικές εικόνες (που είναι επεξεργασμένες με φίλτρα) και της χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Επίσης, η παρατήρηση των ζωών των άλλων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε λιγότερο επιτυχημένοι.
Θετικές επιδράσεις
Ωστόσο, υπάρχει και η θετική πλευρά του νομίσματος. Το πρώτο εξ αυτών είναι ότι τα social media συμβάλλουν στη διασύνδεση μεταξύ ανθρώπων με τους οποίους μοιάζουμε – αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για τα άτομα που ανήκουν σε μειονότητες, τα οποία μπορεί να αισθάνονται μοναξιά και να βιώνουν στίγμα.
Έρευνες δείχνουν επίσης ότι η χρήση των social media σε πολλές περιπτώσεις συνδέεται με κοινωνική ευημερία και καλή ψυχική υγεία.
Μπορεί επίσης να εμπνευστούμε από κάποιους και να ενεργοποιηθούμε με το παράδειγμα κάποιου.
Πώς να βελτιώσετε τη “σχέση” σας με τα Social Media
1. Να έχετε συναίσθηση των συναισθημάτων που σας προκαλεί η χρήση τους.
Ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε, η χρήση τους μπορεί να έχει αρνητική επίδραση πάνω μας. Το πιο συχνό φαινόμενο είναι ότι “πέφτουμε” όταν αρχίζουμε να συγκρίνουμε τις ζωές των άλλων με τη δική μας. Να θυμάστε, αυτό που βλέπουμε στα social media δεν είναι η πλήρης εικόνα- είναι αυτό που επιλέγουν οι άλλοι να μας δείξουν.
2. Να είστε επιλεκτικοί.
Αν συγκεκριμένοι φίλοι, συνάδελφοι κ.λπ. σας αναστατώνουν με το περιεχόμενο που δημοσιεύουν, μπορείτε να σταματήσετε να τους ακολουθείτε. Προτεραιότητά σας θα πρέπει να είναι η δική σας ηρεμία και ισορροπία. Με άλλα λόγια ορίστε εσείς τα όριά σας.
3. Κρατήστε τα social media έξω από το υπνοδωμάτιό σας.
Προσπαθήστε να τηρήσετε τον κανόνα της μη χρήσης των social media 30 λεπτά πριν από τη νυχτερινή κατάκλιση.
4. Παρακολουθήστε τη χρήση που κάνετε.
Ορισμένες πλατφόρμες σας δίνουν τον χρόνο που έχετε ξοδέψει χρησιμοποιώντας τες. Αν σας μοιάζει υπερβολικός, προσπαθήστε να τον περιορίσετε. Άλλες εφαρμογές, σας παρέχουν τα εργαλεία να βάλετε οι ίδιοι όρια στον εαυτό σας.
5. Κάντε διαλείμματα
Επιλέξτε μια μέρα της εβδομάδας κατά την οποία δεν θα χρησιμοποιείτε τα social media. Γράψτε τη στο ημερολόγιο σας και προσπαθήστε να κρατήσετε την υπόσχεσή σας.
Tip: Ενημερωθείτε σχετικά με την Αγχώδη Διαταραχή και τους 5 συμπεριφορές που δεν βοηθούν τους ανθρώπους με άγχος.