Το πώς μιλάμε για το σώμα -το δικό μας και των άλλων- έχει μεγαλύτερη δύναμη απ’ ό,τι φανταζόμαστε. Και τα παιδιά ακούν… από πολύ νωρίς.
Από την προσχολική ηλικία ξεκινάει η σχέση με το σώμα
Πολλοί θεωρούν ότι τα παιδιά αρχίζουν να ανησυχούν για το σώμα τους στην εφηβεία. Στην πραγματικότητα, από την ηλικία των 3-4 ετών, τα κορίτσια αρχίζουν να σχηματίζουν εικόνα για τον εαυτό τους. Επηρεάζονται από αυτά που ακούν, βλέπουν, και κυρίως από όσα εκφράζουν οι γονείς τους.
Όταν μια μητέρα λέει «πάχυνα, δεν θα βάλω μαγιό» ή «ήμουν καλή σήμερα, δεν έφαγα γλυκό», το παιδί αντιλαμβάνεται ότι το σώμα είναι αντικείμενο κριτικής ή περιορισμού. Ακόμη κι όταν δεν του απευθύνεται άμεσα.
Οι μαμάδες είναι πρότυπο συμπεριφοράς
Σύμφωνα με τις ψυχολόγους Janet Boseovski και Ashleigh Gallagher, οι μητέρες (ή οι βασικές γυναικείες φιγούρες φροντίδας) αποτελούν το πιο ισχυρό πρότυπο στα πρώτα χρόνια της ζωής. Τα παιδιά παρατηρούν στάσεις, συμπεριφορές και λεξιλόγιο — όχι μόνο αυτά που τους απευθύνονται, αλλά και το πώς οι γονείς μιλούν για τον εαυτό τους.
Όταν μια μητέρα εκφράζει συνεχώς ανασφάλεια για την εμφάνισή της, υποβάλλεται σε αυστηρές δίαιτες ή αποδοκιμάζει την εικόνα της, το παιδί μαθαίνει πως αυτό είναι φυσιολογικό. Αντίθετα, όταν δείχνει φροντίδα και σεβασμό για το σώμα της, προσφέρει ένα θετικό μοντέλο.
Πέρα από τα συνθήματα της εποχής
Το μήνυμα «αγάπα το σώμα σου» είναι θετικό, όμως συχνά παραμένει επιφανειακό. Η αλήθεια είναι ότι δεν αγαπάμε όλοι το σώμα μας κάθε μέρα — ούτε χρειάζεται. Το σημαντικό είναι να το σεβόμαστε, να το φροντίζουμε και να το βλέπουμε ολιστικά.
Ένα παιδί χρειάζεται να ακούσει: «Είσαι πολλά περισσότερα από την εμφάνισή σου». Το σώμα είναι μέσο για να ζήσεις, να κινηθείς, να δημιουργήσεις. Η προσωπικότητα, οι δεξιότητες και οι αξίες έχουν μεγαλύτερη σημασία.
Πρακτικές προσεγγίσεις ανά ηλικία
3-4 ετών: Σε αυτή την ηλικία, τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι. Δίνουμε έμφαση σε περιγραφές που σχετίζονται με δύναμη και λειτουργικότητα («κοίτα πόσο γρήγορα τρέχεις!») και αποφεύγουμε την υπερέκθεση στην εμφάνιση. Μιλάμε για το φαγητό ως πηγή ενέργειας, όχι ως «καλό» ή «κακό».
5-7 ετών: Καθώς μπαίνουν στο σχολικό περιβάλλον, τα παιδιά εκτίθενται σε σχόλια και κοινωνικές συγκρίσεις. Εστιάζουμε στον χαρακτήρα και στις δεξιότητές τους («είσαι παρατηρητική», «είσαι συνεργατική»). Αν κάποιο παιδί δεχτεί αρνητικό σχόλιο, το βοηθάμε να κατανοήσει ότι η αξία του δεν εξαρτάται από τη γνώμη των άλλων.
8-10 ετών: Αυξάνεται η επιρροή των συνομηλίκων και των social media. Τα παιδιά χρειάζονται καθοδήγηση για να κατανοήσουν πως οι εικόνες που βλέπουν δεν αντανακλούν την πραγματικότητα. Τα προετοιμάζουμε για τις αλλαγές στο σώμα τους, ενισχύοντας την αποδοχή και την κατανόηση της μοναδικότητάς τους.
Το φαγητό και η κίνηση ως φροντίδα — όχι ποινή
Η σχέση με το φαγητό δεν πρέπει να βασίζεται στην ενοχή ή στον περιορισμό. Το φαγητό είναι ενέργεια, θρέψη, απόλαυση. Στόχος είναι μια ισορροπημένη στάση: η τούρτα και η σαλάτα έχουν και οι δύο τη θέση τους.
Το ίδιο και η σωματική δραστηριότητα. Δεν κινούμαστε για να «τιμωρήσουμε» τον εαυτό μας, αλλά για να νιώσουμε καλύτερα. Η κίνηση, όταν είναι συνδεδεμένη με τη χαρά και όχι με υποχρέωση, δημιουργεί θετικά πρότυπα. Και τα παιδιά, πριν από οποιαδήποτε οθόνη, μαθαίνουν παρατηρώντας εμάς.
Οι πατεράδες και τα αγόρια της οικογένειας
Η διαμόρφωση θετικής εικόνας σώματος δεν είναι αποκλειστική ευθύνη της μητέρας. Οι πατεράδες επηρεάζουν σημαντικά — μέσα από τον λόγο τους, αλλά και από τη σιωπή τους. Όταν επιλέγουν να επαινούν τον χαρακτήρα και τις προσπάθειες του παιδιού αντί για την εμφάνιση, ενισχύουν την αυτοεκτίμηση. Τα αγόρια του σπιτιού μαθαίνουν να μην σχολιάζουν τα σώματα των άλλων, ενισχύοντας την ενσυναίσθηση και τον σεβασμό.
Δεν είναι απαραίτητο να μάθουμε στα παιδιά μας να αγαπούν το σώμα τους κάθε στιγμή. Είναι αρκετό να τα βοηθήσουμε να το σέβονται, να το φροντίζουν και να το αναγνωρίζουν ως κομμάτι του εαυτού τους — όχι ως μέτρο της αξίας τους.
Ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε για το σώμα —το δικό μας και των άλλων— είναι καθοριστικός. Δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά θα αναπτύξουν τη δική τους εικόνα. Ας φροντίσουμε αυτό το πλαίσιο να είναι γεμάτο αποδοχή, ουσία και ενίσχυση της προσωπικότητας.
Γιατί σε έναν κόσμο που συχνά λέει στα κορίτσια πως δεν είναι «αρκετά», εμείς μπορούμε να τους δείξουμε πως είναι ήδη πολύ περισσότερα από όσα νομίζουν.
Tip: Έφηβοι και ύπνος: Ο ρόλος της οθόνης και οι επιπτώσεις στην ψυχολογία τους
