Η ακαταστασία είναι μέρος της ζωής για τους περισσότερους από εμάς.
Όμως, όταν το χάος ξεφεύγει από τον έλεγχο και αρχίζει να θέτει σε κίνδυνο την υγεία ή την ασφάλεια ενός ατόμου, μπορεί να κρύβει κάτι βαθύτερο: τη Διαταραχή της Παρασυσσώρευσης (Hoarding Disorder). Δεν είναι μια κατάσταση που περιορίζεται σε ακραίες περιπτώσεις ή σε “παράξενες” συμπεριφορές.
Είναι κάτι που μπορεί να αφορά τον καθένα μας — έναν γονιό, έναν φίλο, τον ηλικιωμένο συγγενή που ζει μόνος του, ή ακόμη και εμάς τους ίδιους. Στην Ελλάδα, δεν είναι σπάνιο να αποδίδεται η υπερσυσσώρευση αντικειμένων σε “ιδιοτροπίες” ή “συνήθειες μιας άλλης εποχής”.
Όμως, πίσω από την εικόνα ενός σπιτιού που έχει γεμίσει από πράγματα, μπορεί να κρύβεται δυσκολία διαχείρισης απωλειών, συναισθηματικής φόρτισης ή ακόμα και βαθύτερων ψυχικών δυσκολιών.
Η ευαισθητοποίηση και η έγκαιρη αναγνώριση μπορεί να κάνουν τη διαφορά.
Πότε η ακαταστασία γίνεται ένδειξη διαταραχής
Η Διαταραχή της Παρασυσσώρευσης δεν είναι απλώς «μια τάση να κρατάς πράγματα». Είναι μια ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έντονη δυσκολία στο να αποχωριστεί κανείς αντικείμενα — ακόμα κι αν είναι φθαρμένα, άχρηστα ή επικίνδυνα.
Το άτομο αισθάνεται βαθύ άγχος ή ενοχή στη σκέψη και μόνο να τα πετάξει. Το αποτέλεσμα; Το σπίτι γεμίζει ασφυκτικά. Οι χώροι χάνουν τη λειτουργικότητά τους, καθιστώντας ακόμα και απλές δραστηριότητες (μαγείρεμα, ύπνος, καθαριότητα) δύσκολες ή αδύνατες.
Συχνά, το άτομο δεν αναγνωρίζει τον κίνδυνο στον οποίο εκτίθεται.
Πρακτικά σημάδια που ίσως σας προβληματίσουν
- Συνεχής συλλογή αντικειμένων μικρής ή καθόλου αξίας (π.χ. αποδείξεις, περιοδικά, φθαρμένα ή μη χρησιμοποιήσιμα ρούχα).
- Υπερβολική ανάγκη αποθήκευσης — ακόμα και εκτός σπιτιού (π.χ. σε αποθήκες, αυτοκίνητα, σπίτια συγγενών).
- Άρνηση να αποχωριστεί αντικείμενα, ακόμα κι αν είναι άχρηστα ή επικίνδυνα.
- Έλλειψη βασικής λειτουργικότητας στο σπίτι (μπλοκαρισμένα περάσματα, ανενεργό μπάνιο ή κουζίνα).
- Άρνηση ή αδυναμία αναγνώρισης της επικινδυνότητας.
Πώς να προσεγγίσετε το θέμα με σεβασμό και φροντίδα
Πριν προσπαθήσετε να βοηθήσετε, ξεκινήστε με μία ήρεμη και συμπονετική συζήτηση. Εστιάστε σε συγκεκριμένα θέματα ασφάλειας:
«Ανησυχώ μήπως χτυπήσεις προσπαθώντας να περάσεις μέσα από το σαλόνι» ή «Φοβάμαι μην προκληθεί πυρκαγιά από τα χαρτιά κοντά στην κουζίνα». Μην ασκείτε πίεση και μην απειλείτε. Αποφύγετε εκφράσεις όπως «αν δεν το καθαρίσεις, δεν θα ξαναέρθω».
Ο στόχος είναι να κρατήσετε ανοιχτή την πόρτα της σχέσης και της εμπιστοσύνης.
Αν δεχτούν βοήθεια – πώς να ξεκινήσετε με ασφάλεια και υπομονή
- Θέστε κανόνες αποθήκευσης: Επιλέξτε διαφανή κουτιά, και ορίστε ειδικό μέρος για σημαντικά έγγραφα ή αντικείμενα.
- Ξεκινήστε από μια μικρή, επικίνδυνη περιοχή: Π.χ. τρία σκαλοπάτια, ένα μέρος του πάγκου ή τα χαρτιά δίπλα στο καλοριφέρ.
- Ορίστε απλούς κανόνες «κρατάω» / «πετάω»: Αντικείμενα χρήσιμα, λειτουργικά και ασφαλή κρατούνται. Τα υπόλοιπα –σταδιακά– εξετάζονται.
- Κατηγοριοποιήστε χωρίς να πετάτε αρχικά: «Κρατάω», «ίσως», «πετάω». Δώστε χρόνο και αποδοχή.
Σημαντικό να θυμάστε
- Η διαδικασία είναι εξουθενωτική. Ξεκινήστε με 20-30 λεπτά τη φορά.
- Μην προσπαθείτε να «κάνετε ξεκαθάρισμα» σε μια μέρα. Δεν είναι ριάλιτι τηλεόρασης.
- Μην πετάτε τίποτα χωρίς συναίνεση.
- Δείξτε κατανόηση. Η παρασυσσώρευση συνδέεται συχνά με ψυχολογικά τραύματα, πένθος, ή άλλες διαταραχές (όπως κατάθλιψη, αυτισμό, άνοια).
Και το πιο σημαντικό: Δεν είστε εκεί για να «διορθώσετε» ή να «σώσετε» τον άλλο.
Είστε εκεί για να του προσφέρετε συντροφιά, ασφάλεια και ενίσχυση. Μόνο όταν ο ίδιος αισθανθεί έτοιμος να αλλάξει κάτι, τότε η παρέμβασή σας μπορεί να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο.
Το να βοηθήσετε κάποιον με Διαταραχή της Παρασυσσώρευσης είναι μια διαδικασία μακροχρόνια, που απαιτεί υπομονή, σεβασμό και χτίσιμο εμπιστοσύνης. Δεν έχει νόημα να επιβάλλετε τον δικό σας τρόπο ζωής. Αντίθετα, δώστε χώρο, ασφάλεια και τη βεβαιότητα πως δεν είναι μόνοι.
Αν βλέπετε ότι υπάρχει ανοιχτό παράθυρο για επαγγελματική βοήθεια, προτείνετε με διακριτικότητα να μιλήσουν με ειδικό ψυχικής υγείας. Όχι για να αλλάξουν, αλλά για να αισθανθούν καλύτερα μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Και σε τελική ανάλυση, μέσα στον ίδιο τους τον εαυτό.
